Wpływ stosowania środków ochrony indywidualnej na stan skóry ratowników medycznych

Rok 2020 był z pewnością rokiem, który zmienił wszystko, pojawiło się wówczas wiele nowych wyzwań i ograniczeń. Był to Rok, w którym ludzka wytrzymałość i wytrwałość zostały poddane najcięższej próbie. Epidemia bez wątpienia wpłynęła na każdy aspekt naszego życia.

Jako ratownik medyczny chciałabym podzielić się tym, jak zmieniła się nasza codzienna praca po wybuchu epidemii COVID-19. Środki ochrony indywidualnej (ŚOI) były tym, na co czekali pracownicy ochrony zdrowia każdego dnia, w początkowych etapach epidemii brakowało podstawowego sprzętu, by chronić się przed zakażeniem. Przykłady różnych rodzajów ŚOI wykorzystywanych w pracy ratownika medycznego przedstawiono na rysunkach 1-2. Poszczególne rodzaje zostały omówione w dalszej części artykułu.

Maski ochronne - maski chirurgiczne są ogólnie uważane za zapewniające ochronę dróg oddechowych przed czynnikami zakaźnymi. Są przeznaczone do ochrony przed kropelkami lub cząsteczkami o średnicy większej niż 100 µm. Cząsteczki wirusa SARS-CoV-2 posiadają średnicę 0,06-0,14 µm, co stanowi 1/100 wielkości porów maski chirurgicznej. Maski FFP (tzw. półmaski filtrujące) są bardzo skuteczne. Istnieją maski o różnych stopniach filtracji: FFP1, FFP2 i FFP3 (właściwości filtracyjne masek omówiono poniżej) Maski FFP są dostępne w różnych rozmiarach, wymiarach i kształtach. Maski FFP są dostępne w różnych rozmiarach i kształtach, co pozwala użytkownikowi wybrać model najbardziej odpowiedni do jego potrzeb. Ponadto maski można nabyć z zaworem wydechowym, który pozwala na swobodniejsze oddychanie bez uszczerbku dla funkcji ochronnych maski [2]. 

Kombinezon/fartuch - to najważniejszy rodzaj środków ochrony indywidualnej, zakrywający najszerszą część ciała. Istnieje wiele rodzajów kombinezonów z określonymi oznaczeniami w zależności od ich właściwości. Kombinezony chroniące przed patogenami powinny być oznaczone etykietą wskazującą, że chronią przed czynnikami biologicznymi. Przy wyborze rodzaju kombinezonu ważne jest określenie przewidywanego czasu pracy w kombinezonie [2].

Gogle - w połączeniu z maską typu FFP3 cała twarz może być chroniona przed czynnikami biologicznymi. Przyłbica - zaletą przyłbicy jest to, że zakrywa całą twarz. Jednak nie przylega ona ściśle do twarzy i nie chroni dróg oddechowych przed patogenami biologicznymi, gdy jest używana samodzielnie. Aby skutecznie chronić się przed zakażeniem, pod przyłbicą należy nosić maskę z wysokim filtrem (FFP2 lub FFP3) [2].

Rękawice - istnieją różne rodzaje rękawic ochronnych w zależności od materiału, z którego są wykonane. Na rynku dostępne są rękawice wykonane z lateksu, nitrylu, winylu i innych polimerów syntetycznych. Niezależnie od materiału, z jakiego wykonane są rękawice, muszą one spełniać wymagania normy EN 374:2003. Rękawice kategorii III opisane w niniejszej normie są przeznaczone do pracy z substancjami potencjalnie zakaźnymi i zapewniają ochronę przed mikroorganizmami [2].

Ochraniacze stóp - występują w dwóch rodzajach. Istnieją dwa typy: długi, który chroni do kolan, oraz krótki, który chroni tylko nogi. Zalecane są dwie pary ochraniaczy długich i dwie pary ochraniaczy krótkich, W przypadku patogenów wysokiego ryzyka zaleca się stosowanie dwóch par, długiej i krótkiej. [2] 

Rysunek 1. Rodzaje masek, Źródło: archiwum własne

Rysunek 2. Środki Ochrony Indywidualnej – przygotowanie zespołu wyjazdowego

Źródło: archiwum własne

Słysząc powtarzające się rozmowy na temat znacznego pogorszenia się stanu skóry wśród koleżanek i kolegów w pracy, zostałam zainspirowana, by przeprowadzić badanie ankietowe na wymieniony wyżej temat. W badaniu wzięło udział łącznie 200 ratowników medycznych. Były to kobiety i mężczyźni w wieku 20-50 lat pracujący w placówkach opieki zdrowotnej o różnym profilu, w tym w szpitalnych oddziałach ratunkowych, pogotowiu ratunkowym i medycznych laboratoriach diagnostycznych. Badanie zostało przeprowadzone w Krakowie, Sosnowcu i Będzinie w okresie od 1 października 2020 r. do 1 maja 2021 r. W badaniu wykorzystano autorski kwestionariusz składający się z 15 pytań. Badanie zostało przeprowadzone anonimowo. Pierwsze pięć pytań dotyczyło płci, wieku, miejsca zamieszkania, stażu pracy i miejsca zatrudnienia. Kolejne dziesięć pytań dotyczyło najczęściej używanych rodzajów ŚOI, długości zmiany (ilość godzin), częstotliwości używania ŚOI i rodzaju ŚOI. Respondentów zapytano o czas noszenia środków ochrony indywidualnej, a także o stan skóry twarzy przed wybuchem epidemii i w jej trakcie. Ostatnie pytanie miało na celu zidentyfikowanie największego dyskomfortu związanego ze stosowaniem środków ochrony indywidualnej. 

W badanej grupie 30% respondentów zgłosiło występowanie zmian skórnych przed epidemią. Podczas epidemii aż 77% respondentów zgłosiło pojawienie się nowych zmian skórnych, z których większość miała charakter zapalny i trądzikowy. 

Rys. 1. Problemy ze skórą twarzy u ankietowanych przed epidemią

Rys. 2. Zauważenie przez ankietowanych zmian skórnych w okolicy twarzy w czasie

trwania epidemii i używania ŚOI

Z przeprowadzonego badani ankietowego można wysunąć następujące wnioski: stosowanie środków ochrony indywidualnej przez ratowników medycznych podczas epidemii SARS-CoV-2 znacznie przyczyniło się do pogorszenia stanu skóry twarzy. Zespół badawczy zaobserwował, że zmiany skórne twarzy dotykały w takim samym stopniu kobiety i mężczyzn. Obie płcie cierpiały w takim samym stopniu, niezależnie od tego, czy dbały o swoją skórę, czy nie. W tym badaniu problemy ze skórą twarzy zaobserwowano nawet u osób, które nie cierpiały na nie przed epidemią. Osoby, które cierpiały na problemy skórne przed epidemią, doświadczyły zaostrzenia wcześniej zdiagnozowanych zmian. W czasie epidemii zmiany skórne najczęściej występowały u pracowników Oddziałów Ratunkowych i pracowników Oddziałów Zakaźnych. Wynikało to z faktu, że spędzali oni najwięcej czasu nosząc środki ochrony indywidualnej podczas zmiany i używali masek pełnotwarzowych częściej niż inni. Respondenci najczęściej zgłaszali zmiany trądzikowe i zaskórniki, które mogą być związane z nadmierną produkcją sebum. Niektóre grupy respondentów skarżyły się na zwiększone wydzielanie potu i łoju na skórze z powodu ciepłych i wilgotnych warunków wewnątrz maski. W wielu miejscach pracy nie było możliwości umycia twarzy po ściągnięciu masek ochronnych. Najczęściej wymienianym dyskomfortem podczas stosowania ŚOI na twarzy były zaczerwienienia i odciski. Były one najbardziej zauważalne podczas korzystania z maski pełnotwarzowej lub półmaski, ale występowały również podczas noszenia masek FFP2 lub FFP3 zabezpieczonych goglami przez dłuższy czas. Ślady na delikatnej skórze twarzy mogą utrzymywać się do 4 godzin. godzin. 

Aleksandra Skarżyńska

Źródła:

1. Łoś J. Co warto wiedzieć o maseczkach ochronnych? [W:] Praktyka zawodowa. Nr 5-6/2020.

2. Zasada A. Dobór jednorazowych środków ochrony osobistej do pracy zmateriałem zawierającym wysoce niebezpieczne patogeny. [W:] Medycyna Doświadczalna i Mikrobiologia, 2015, 67(2): 141-147. Warszawa, 2015.

3. Michalski A., Bielawska-Drózd A., Pinkas J. i wsp. Ochrona dróg oddechowych przed zagrożeniami biologicznymi – zmiana paradygmatu wobec masywnej transmisji SARS-CoV-2. [W:] Wiedza medyczna – numer specjalny (2020). Warszawa, 2020.

4. Piotrowska A., Czerwińska-Ledwig O., Kotarba P. Wybrane cechy skóry dłoni diagnostów laboratoryjnych. [W:] Medycyna Pracy 2020; 71 (6). Kraków, 2020.

5. Badora-Musiał K. Wymogi i nakazy dotyczące noszenia masek ochronnych. [W:] Zdrowie Publiczne i Zarządzanie 2020; 18 (2): 155-164. Kraków, 2020.

6. Velavan P., Meyer G. The COVID-19 epidemic. [W:] Tropical Medicine and International Health. Volume 25 no 3 pp 278–280, Germany, March 2020.

7. Spaleniak P., Chmielewska M. Wpływ noszenia maseczek ochronnych na kondycję skóry. [W:] Aesthetic Cosmetology and Medicine 3/2020/vol. 9. Poznań, 2020.

8. Kaihui H., , Jing F., Xueqin L. i wsp. The adverse skin reactions of health care workers using personal protective equipment for COVID-19. [W:] Hu et al. Medicine (2020) 99:24

9. Jose S., Cyriac M., Dhandapani M. Health Problems and Skin Damages Caused by Personal Protective Equipment: Experience of Frontline Nurses Caring for Critical COVID-19 Patients in Intensive Care Units [W:] Indian J Crit Care Med. 2021 Feb; 25(2): 134–139.

10. Leelawadee T., Sirirus L., Rattapon U. i wsp. The Effects of the Face Mask on the Skin Underneath: A Prospective Survey During the COVID-19 Pandemic [W:] J Prim Care Community Health. 2020 Jan-Dec; 11: 2150132720966167.

11. Krajewski P., Matusiak Ł., Szepietowska M. i wsp. Increased Prevalence of Face Mask – Induced Itch in Health Care Workers [W:] Biology (Basel). 2020 Dec; 9(12): 451

12. Kieć-Świerczyńska M., Chomiczewska-Skóra D.i wsp. Wpływ mokrego środowiska pracy na wybrane parametry bariery naskórkowej (TEWL i zawartość wody w naskórku) oraz lepkosprężystość skóry u pielęgniarek [W:] Medycyna praktyczna. 5/2014 vol. 65

13. Laird I., Goldsmith R., i wsp. The effect on heart rate and facial skin temperature of wearing respiratory protection at work [W:] The Annals of Occupational Hygiene, Volume 46, Issue 2, 1 March 2002, Pages 143–148

14. Nielsen R, Gwosdow AR, Berglund LG. i wsp.The effect of temperature and humidity levels in a protective mask on user acceptability during exercise [W:] American Industrial Hygiene Association Journal, 01 Jul 1987, 48(7):639-645

15. J Roberge R., Jung-Hyun K., M. Benson S., Absence of consequential changes in physiological, thermal and subjective responses from wearing a surgical mask [W:] Respiratory Physiology & Neurobiology Volume 181, Issue 1, 15 April 2012, Pages 29-35

16. Wan-Lin T., Diagnostic and management considerations for “maskne” in the era of COVID-19.[W:] Dermaology. Volume 84, Issue 2, P520-521, February 01, 2021