Każda osoba pracująca w systemie Państwowego Ratownictwa Medycznego na pewno wiele razy udzielała pomocy pacjentowi będącemu pod wpływem alkoholu i wie jak duże jest to wyzwanie, a zarazem zagrożenie. Dotyczy to pracy w Zespole Ratownictwa Medycznego (ZRM), Szpitalnym Oddziale Ratunkowym (SOR) jak i Izbie Przyjęć (IP), gdyż to właśnie tam, w najtrudniejszej sytuacji są lekarze, ratownicy medyczni, którzy pierwsi udzielają pomocy pacjentowi będącemu pod wpływem alkoholu, jednocześnie znajdującego się w stanie zagrożenia życia lub zdrowia.
W Polsce spożycie 100% alkoholu na jednego mieszkańca znacznie wzrosło w porównaniu do ostatnich kilku lat. W związku z tym personel medyczny znacznie częściej będzie udzielał pomocy osobie będącej pod wpływem alkoholu, a nawet w stanie upojenia alkoholowego.[1] Pacjentowi pod wpływem alkoholu często towarzyszą liczne inne choroby i urazy, dlatego nigdy nie można lekceważyć pacjenta w stanie upojenia alkoholowego. Na pierwszy rzut oka pacjent może wydawać się w pełni zdrowy z jedynym problemem, jakim jest upojenie alkoholowe, a w rzeczywistości życie lub zdrowie tego pacjenta może być zagrożone. Większość zgonów pacjentów spowodowana jest spożywaniem alkoholu oraz towarzyszącymi urazami, chorobami układu krążenia lub niewydolnością narządów. Zagrożeń, jakie czekają pacjenta pod wpływem alkoholu jest wiele. Począwszy od izolowanych urazów, aż po urazy wielonarządowe. Poza urazami, na które pacjent pod wpływem alkoholu jest najczęściej narażony, towarzyszyć mogą również choroby internistyczne, kardiologiczne, chirurgiczne oraz neurologiczne, które mogą zagrażać jego życiu, a zdiagnozowanie ich początkowo może być bardzo trudne [2]. Osobom przewlekle nadużywającym alkoholu mogą towarzyszyć głębokie zaburzenia metaboliczne, wyniszczenie organizmu lub wcześniej przebyte nieleczone urazy. To wymaga od osoby przeprowadzającej badanie i udzielającej pomocy dużej wiedzy, szerokiego punktu widzenia oraz świadomości, co może dziać się z pacjentem, który początkowo wydaję się tylko pijany.
Nie ma jednoznacznych procedur określających postępowanie z pacjentem, który doznał urazu lub innego problemu zdrowotnego znajdującego się pod wpływem alkoholu. Natomiast w każdym przypadku należy wziąć pod uwagę nie tylko charakter urazu i objawy, jakie zgłasza pacjent, lecz także okoliczności, w jakich doszło do urazu lub okoliczności, jakie doprowadziły do takiego stanu zdrowotnego. Najlepiej, jeśli to możliwe zebrać wywiad medyczny od świadków zdarzenia lub rodziny, jeśli są dostępni na miejscu zdarzenia.
Podstawą jest szczegółowe badanie podmiotowe i przedmiotowe. O ile badanie podmiotowe może być utrudnione ze względu na wpływ alkoholu na organizm tj. zaburzenia mowy, pogorszony kontakt słowo logiczny, zaburzenia świadomości, a czasem wręcz agresję słowną. O tyle badanie przedmiotowe musi być bardzo dokładnie przeprowadzone. Wszystkie podstawowe parametry życiowe połączone z badaniem fizykalnym, neurologicznym i urazowym powinny zostać dokładnie przeprowadzone i przeanalizowane, aby nie pominąć istotnego faktu mogącego doprowadzić do pogorszenia stanu zdrowia lub utraty życia. [3]
Mimo nieprzyjemnego zapachu, który często może towarzyszyć osobom w stanie upojenia alkoholowego, warto dołożyć wszelkich starań, aby dokładnie zbadać pacjenta. Upojenie alkoholowe mogące powodować zaburzenia świadomości może być mylone z: hipoglikemią, udarem, urazem głowy, tętniakiem, krwotokiem wewnętrznym z hipowolemią lub wstrząsem. Warto mieć zawsze w pamięci choroby dające objawy takie jak w przypadku pacjenta będącego pod wpływem alkoholu. A nawet, jeśli u pacjenta stwierdzimy upojenie alkoholowe, to nie możemy bez dokładnego badania wykluczyć tych stanów zagrażających życiu. Należy wskazać, iż w większości ZRM personel medyczny w warunkach przedszpitalnych nie ma możliwości diagnostycznych, aby sprawdzić czy pacjent znajduje się pod wpływem alkoholu. Badanie alkomatem możliwe jest jedynie przez wezwany na miejsce patrol Policji, jednak nie zawsze jest on możliwy do przeprowadzenia i miarodajny. Z tego powodu zespół ratownictwa medycznego często decyduje się na przewiezienie do szpitala pacjenta będącego pod wpływem alkoholu. Lekarz, jak i ratownik medyczny nie może odmówić udzielenia pomocy żadnej osobie w stanie zagrożenia zdrowia lub życia, bez względu na to czy jest ona pod wpływem alkoholu lub nie. [4]
Coraz częściej w Polsce dochodzi do agresji wobec personelu medycznego oraz ataków na ratowników medycznych, w związku z tym nie można lekceważyć tego problemu. Wszystkie medyczne czynności wykonywane przy pacjencie będącym pod wpływem alkoholu powinny być wykonywane dokładnie i ostrożnie, a najlepiej z pomocą drugiej osoby. Myślenie, że ten pacjent nic nie zrobi, bo jest pijany, może doprowadzić do tragedii. Wielokrotnie pacjent pozornie słaby i niezagrażający nikomu potrafił zaatakować personel medyczny. Hender F. w badaniach zrealizowanych w 2021 roku przedstawił, iż 92.2% personelu medycznego zetknęło się z pacjentem nietrzeźwym. I wszystkie te osoby przynajmniej raz w życiu doświadczyły agresji ze strony pacjenta będącego pod wpływem alkoholu. Według 63.4% badanych osób pracujących w izbie przyjęć najlepszą postawą wobec pacjenta agresywnego będącego pod wpływem alkoholu jest spokój i opanowanie. Każdy medyk pracujący w ratownictwie medycznym spotykając się z pacjentem będącym pod wpływem alkoholu, powinien dołożyć wszelkich starań, aby bezpiecznie i dokładnie przeprowadzić badanie, a następnie odpowiednio udzielić pomocy medycznej, nie lekceważąc przy tym ryzyka agresji. [5]
Mateusz Górecki
Bibliografia:
1. Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Spożycie w litrach na jednego mieszkańca, dostępne w: [https://www.parpa.pl/index.php/badania-i-informacje-statystyczne/statystyki] , dostęp: 08.12.2023.
2. Linowski K; Jędrzejko M. Trzeźwość i uzależnienia, jako wyzwanie duszpasterskie i pedagogiczne. Radom: Wydawnictwo Diecezji Radomskiej 2012, s. 169.
3. Brzezicki P; Badanie pacjentów znajdujących się pod wpływem alkoholu, Medical Tribune, 2014, nr 11.
4. Zawadzki D; Rej-Kietla A. Pacjent pod wpływem alkoholu, a jego świadoma zgoda podczas realizacji wizyty przez podstawowy zespół ratownictwa medycznego, Pielęgniarstwo Polskie, 2019, nr 4, s.385
5. Hadera F; Babusniak-Roczniak M. Opinia pracowników izby przyjęć na temat udzielania pomocy medycznej pacjentom będącym pod wpływem alkoholu, Medycyna Środowiskowa, 2022, tom25, nr 3-4, s. 61-64
