Współcześnie psy bardzo często są wykorzystywane do pracy w ratownictwie. Wymaga to odpowiedniego doboru psów posiadających określone cechy - zrównoważenia, odwagi, braku agresji, dobrej współpracy z człowiekiem. Następnie pisze przechodzi intensywne szkolenie, w trakcie którego zwierzę wypracowuje pożądane umiejętności, wykorzystywane później w akcjach ratunkowych, np. w wodzie czy w górach. Pierwszym opisanym zastosowaniem psa ratownika był bernardyn, niezwykle łagodna, duża i silna rasa żyjąca wysokogórskim klimacie alpejskim. Mnisi ze szwajcarskiego klasztoru św. Alberta na Przełęczy Świętego Bernarda zaczęli wypuszczać psy w teren by sprawdzały, czy ktoś się nie zagubił na górskich trasach.
Zgodnie z terminologią przyjętą w kynologii, pies ratownik to zwierzę, które otrzymało odpowiednie przeszkolenie, by móc wykonywać zadania z zakresu szeroko rozumianego ratownictwa. Psy ratownicy wspierają niesienie pomocy na wodzie, jak i na lądzie.
Zadaniem psa ratownika wodnego jest odnajdywanie osób zaginionych pod wodą. Pies współpracuje z ratownikami, wykonując ich sugestie i polecenia, ma za zadanie holowanie sprzętów pływających albo przekazanie liny do łodzi.
Dzięki swojemu zmysłowi powonienia pies potrafi zlokalizować położenie żywej, często unieruchomionej osoby w ekstremalnych warunkach atmosferycznych. Nie ma także znaczenia pora dnia czy nocy. Dlatego psy są wykorzystywane jako:
psy poszukiwawcze, którym zleca się poszukiwanie osób zaginionych na dużych obszarach lądowych;
psy gruzowe, które stanowią wsparcie w przeszukiwaniu zawalonych budynków, często pracują na miejscu katastrof budowlanych, gdzie szukają osób przysypanych gruzem czy kamieniami;
psy lawinowe, które współpracują z ratownikami górskimi, uczestniczą w akcjach poszukiwawczych w lawinach.
Trudne warunki pracy w ratownictwie wymagają odpowiednich umiejętności i cech zarówno od ludzi, jak i również od psów. Najczęściej wybiera się na psy ratownicze:
- labrador retriever;
- flat coated retriever;
- golden retriever;
- owczarek niemiecki;
- owczarek belgijski malinois;
- owczarek belgijski groenendael;
- owczarek belgijski tervueren;
- owczarek szkocki collie;
- border collie;
- hovawart;
- airedale terrier;
- seter szkocki Gordon;
- sznaucer średni;
- sznaucer olbrzym;
- terier walijski;
- terier irlandzki;
- foksterier;
- bernardyn;
- owczarek szetlandzki (sheltie).
